SUPLEMENTY DIETY – CZY WARTO STOSOWAĆ?
Suplementy diety – korzyści i zagrożenia Suplement diety to środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety. Jest skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji (pojedynczych lub złożonych), które wykazują efekt odżywczy lub inny fizjologiczny, a wprowadzany jest do obrotu w postaci: kapsułek, tabletek, drażetek, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w innych postaciach przeznaczonych do spożywania, z wyłączeniem produktów posiadających właściwości produktu leczniczego w rozumieniu przepisów prawa farmaceutycznego.
Największą grupę suplementów diety stanowią produkty witaminowo-mineralne. Składnikami suplementów diety są różne substancje, jak np. aminokwasy, kwasy tłuszczowe, błonnik pokarmowy, luteina, probiotyki i prebiotyki, produkty pochodzenia roślinnego (zioła), pszczelego.
Kiedy stosować suplementy diety?
Niedobory składników występują u ludzi w różnych grupach wiekowych w skali całego świata, w tym także w Polsce. Produkty spożywcze z dodatkiem witamin i składników mineralnych oraz suplementy diety mogą stanowić jeden ze sposobów racjonalizacji żywienia, w szczególności wykorzystywany
do zwalczania niedoborów witamin i składników mineralnych oraz zmniejszania ryzyka chorób powstających na tle wadliwego żywienia.
Przewlekłe niedobory poszczególnych składników odżywczych mogą być przyczyną pogorszenia stanu zdrowia człowieka. Przykładem chorób wynikających z niedostatecznego spożycia
składników odżywczych są np. wole endemiczne powodowane brakiem dostatecznego spożycia jodu, niedokrwistość z niedoboru żelaza, osteoporoza (niedostateczne spożycie wapnia), zmiany krzywicze z braku witaminy D itd. Często istnieje uzasadnienie podwyższenia spożycia wielu witamin i składników mineralnych w diecie. Pomocne temu mogą być produkty spożywcze z dodatkiem
tych składników odżywczych.
Przy niedoborach składników odżywczych programy suplementacji diet są jednym z efektywnych sposobów zapobiegania niedoborom witamin i składników mineralnych, takich jak: witamina A, żelazo, jod. W społeczeństwach krajów rozwiniętych popularne jest również indywidualne stosowanie suplementów diety. Na podstawie obecnego stanu wiedzy przyjmuje się, iż suplementy diety mogą być przyjmowane przez osoby starsze, które mogą wymagać suplementacji witaminami i składnikami mineralnymi, zwłaszcza, gdy dieta jest nieracjonalna i poniżej 1500 kcal/dobę.
Stosując suplementy diety należy pamiętać, iż celem powinno być uzupełnianie diety w różne składniki dające efekt odżywczy lub inny fizjologiczny.
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako zamiennik zróżnicowanej diety!
Należy dodać, że efektywność stosowania suplementów jest największa w sytuacjach, gdy występują w organizmie niedobory, natomiast mniejsza przy lepszym stanie odżywienia. Podkreślić przy tym trzeba, że oznakowanie, reklama i prezentacja suplementów diety nie może przypisywać tym środkom właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia, albo odwoływać się do takich właściwości.
Stosowanie suplementów diety – zagrożenia
Od kilku lat obserwuje się w Polsce dynamiczny wzrost rynku suplementów diety. Rosnący rynek idzie w parze z coraz łatwiejszym dostępem do suplementów diety w obrocie handlowym (apteki, sklepy ogólnospożywcze, stacje benzynowe, internet).
Wierzymy, że leczą...
Wśród konsumentów taka powszechna dostępność tych środków może kształtować przekonanie, że ich stosowanie nie niesie żadnego ryzyka dla zdrowia i może prowadzić do bagatelizowania problemu ich nadużywania, czy interakcji z lekami.
UWAGA!
Większość pacjentów nie traktuje przy tym suplementów diety jako żywność. Znaczna część błędnie zalicza je do leków, spodziewając się leczenia chorób i zaburzeń stanu zdrowia i stosuje w celach terapeutycznych, nawet zamiast leków na receptę. Wśród osób zgłaszających niekorzystne efekty związane z przyjmowaniem suplementów diety jedna trzecia zażywa je zamiast leków, a prawie połowa nie konsultuje tego z lekarzem. W przypadku suplementów ukierunkowanych na konkretne działanie w organizmie (typu poprawa pracy stawów czy wątroby), problemem jest również brak danych potwierdzających ich działanie. Badania w USA wykazują, że nawet połowa osób stosujących suplementy diety jest mylnie przekonana o potwierdzonej skuteczności takich produktów.
Zagrożenia – skutki nadmiaru, interakcje z lekami
Suplementacja diety witaminami i składnikami mineralnymi w wielu przypadkach może przyczynić się do lepszej realizacji zaleceń żywieniowych. Należy jednak pamiętać o istniejącym ryzyku spożycia nadmiernych ilości witamin i składników mineralnych, które może wywołać skutki uboczne. Istnieją doniesienia, iż stosowanie dużych dawek niektórych witamin, przekraczających górne bezpieczne poziomy, nie przynosi korzyści, a może być nawet szkodliwe dla zdrowia.
Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, na podstawie danych o spożyciu w krajach Wspólnoty Europejskiej, wśród składników dla których istnieje ryzyko związane z nadmiernym spożyciem i ryzykiem przekroczenia bezpiecznego poziomu, wymienia się witaminę A, β-karoten, wapń, miedź, fluor, jod, żelazo, mangan, cynk. Należy pamiętać, że ryzyko zależy od wielu czynników i może się zmieniać w zależności od czynników środowiskowych, jak i indywidualnych. Stwierdzono np., że u osób palących papierosy suplementacja β-karotenem w dawkach 20-50 mg/ dobę zwiększa ryzyko występowania raka płuc. Wykazano również, że duże dawki suplementów mogą mieć szkodliwe działania dla zdrowia, m.in. poprzez zwiększenie ryzyka rozwoju nowotworów złośliwych (rak jelita grubego, rak gruczołu piersiowego w przypadku np. stosowania kwasu foliowego).
Niewłaściwe stosowanie suplementów diety (np. przyjmowanie większych dawek niż zalecił producent, nieuzasadniona suplementacja), brak rzetelnej informacji na etykiecie dotyczącej przeciwwskazań do stosowania, możliwość interakcji z innymi składnikami żywności lub lekami oraz stosowanie dwóch lub większej ilości suplementów diety jednocześnie może wiązać się z ryzykiem wystąpienia niekorzystnych działań na organizm człowieka. Niektóre bowiem składniki suplementów diety mogą wchodzić w interakcje z lekami lub składnikami innych suplementów diety.
Suplementy diety mogą być też przyczyną powikłań farmakoterapii u pacjentów zażywających leki, jako następstwo interakcji pomiędzy składnikami zawartymi w suplementach a powszechnie stosowanymi lekami. Suplementy zmniejszają między innymi wchłanianie wielu leków, np. antybiotyków czy leków kardiologicznych. Prawdopodobnie, w wielu sytuacjach pacjent nie podaje informacji o zażywanych suplementach diety, traktując je jako nieistotne, a lekarz często o suplementy nie pyta, nie mając świadomości, że może mieć to wpływ na działanie zaleconego leku. Niewiedza ta może prowadzić do wielu niekorzystnych dla zdrowia pacjenta konsekwencji.
SENIORZE PRZESTRZEGAJ NASTĘPUJĄCYCH ZASAD!
- Postaw na dobrze zbilansowane, racjonalne żywienie.
- Suplementy nie mogą zastępować zbilansowanej diety.
- Składniki, których przypuszczalnie może Tobie brakować staraj się dostarczać z pożywienia – zwyczajna żywność” taka jak warzywa i owoce, orzechy, jajka, mięso, ryby są cennym źródłem i prawdziwą skarbnicą witamin, mikro- i makroelementów, enzymów itd. Często przy odpowiednim spożyciu są w stanie pokryć niedobory występujące w organizmie.
- Zanim sam stwierdzisz konieczność suplementacji, skonsultuj to z lekarzem, który jest osobą o odpowiedniej wiedzy w tym zakresie.
- Jeśli zażywasz jakieś leki, musisz poinformować o tym lekarza zanim zdecydujesz się na zażywanie suplementu diety.
- Jeśli zażywasz suplement diety, a z powodu choroby zaczynasz przyjmować leki, należy również przed rozpoczęciem poinformować lekarza o zażywanych suplementach. Interakcje suplementów z lekami mogą być groźne dla zdrowia.
- Nie bądź mądrzejszy od lekarza i etykiet – nie zwiększaj samodzielnie dopuszczalnych oraz ustalonych przez lekarza dawek. Można się przez to narazić na szkodliwe działanie substancji, która choć w pewnym zakresie bezpieczna, w nadmiarze może okazać się groźna dla organizmu.
- W przypadku przyjmowania kilku suplementów diety, zwróć uwagę, najlepiej konsultując to z lekarzem, czy biorąc je jednocześnie nie kumulujesz nadmiernie pewnych substancji – ten sam składnik może być obecny w wielu suplementach, a dostarczanie go z kilku źródeł może doprowadzić do wystąpienia nadmiaru w organizmie.
- Stosuj zasadę „ograniczonego zaufania” odnośnie reklam – informacje przekazywane przez przedstawicieli handlowych, reklamy telewizyjne, ulotki itp. nie zawsze są prawdziwe. Sugerowanie, że suplement wyleczy Twoje schorzenia, a także obiecywanie nieadekwatnych korzyści zdrowotnych jest niezgodne z prawdą oraz z prawem!
Suplement nie jest lekiem, który pomaga w chorobie czy odzyskaniu zdrowia. Z definicji jest (w uzasadnionych przypadkach) uzupełnieniem diety, czyli jednym z wielu elementów pozwalających utrzymać prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
PRZYDATNA INFORMACJA:
Niezbędne dane dotyczące leków, suplementów diety i wyrobów medycznych można również znaleźć na stronach internetowych, czego przykładem są informacje publikowane przez CENTRUM INFORMACJI O LEKACH na stronie:
Na stronach serwisu można odnaleźć:
- indeks leków,
- indeks suplementów diety i wyrobów medycznych,
- komunikaty bezpieczeństwa,
- nowe rejestracje leków w Polsce oraz w pozostałych krajach Unii Europejskiej,
- publikacje,
- bazę aptek,
- wyszukiwarkę leków refundowanych oraz ich tańszych odpowiedników,
- wyszukiwarkę braków leków na rynku.
